Beroepsziektes kunnen aanleiding vormen tot langdurige uitval en arbeidsongeschiktheid. Werkgevers en werknemers hebben er dan ook alle belang bij om arbeidsongeschiktheid als gevolg van een beroepsziekte te voorkomen. Daar komt bij dat een werkgever voor de schadelijke gevolgen van een beroepsziekte aansprakelijk kan worden gesteld door een werknemer. De praktijk leert dat dit allemaal nog niet zo eenvoudig is en een werknemer het nodige zal moeten bewijzen.
Hoe ontstaan beroepsziektes?
Jarenlange blootstelling aan schadelijke stoffen, arbeid waarbij stelselmatig te zwaar getild moet worden, werkzaamheden waarbij veelvuldig en lange tijd dezelfde bewegingen worden gemaakt, hoge werkdruk of een verziekte werksfeer die tot spanningsklachten leidt…de voorbeelden zijn bijna onbeperkt: mesothelioom (door werken met asbest), OPS en COPD (ook wel schildersziekte genoemd), RSI en een burn-out, zijn enkele beroepsziektes waar werknemers slachtoffer van worden.
Aansprakelijkheid werkgever voor gezondheidsklachten? Nog niet zo eenvoudig!
De werknemer die zijn werkgever succesvol aansprakelijk wil stellen voor zijn gezondheidsklachten, zal aannemelijk moeten maken dat hij daadwerkelijk gedurende zijn werkzaamheden is blootgesteld aan een gevaarzettende situatie. Vervolgens moet de werknemer ook aannemelijk maken dat zijn gezondheidsklachten het gevolg kunnen zijn van die blootstelling aan bepaalde ziekmakende arbeidsomstandigheden. Dat bewijs is lastiger te leveren dan bij klassieke bedrijfsongevallen (zoals bijvoorbeeld een ongeluk met een machine), eenvoudigweg omdat beroepsziektes zich veelal niet direct, maar pas na verloop van tijd openbaren. Door het tijdsverloop tussen de (eventueel) ziekmakende werkomstandigheden en het intreden van de schade (het openbaren van gezondheidsklachten) kan het causaal verband vaak (veel) moeilijker worden vastgesteld met als gevolg dat de werknemer in bewijsnood komt. Een voorbeeld:
een schilder wordt jarenlang blootgesteld aan verf en oplosmiddel. De schilder heeft tussen zijn vijftiende en dertigste levensjaar stevig gerookt. Enkele jaren na zijn pensioen ontstaan bij de gepensioneerde schilder COPD klachten. De oud-schilder wijdt dit aan het werken met schadelijke stoffen. Het schildersbedrijf wijst aansprakelijkheid van de hand en stelt zich op het standpunt dat de medische klachten zijn ontstaan door het rookgedrag.
De Hoge Raad biedt de werknemer een helpende hand
Teneinde recht te doen aan de beschermingsgedachte van artikel 7:658 BW komt de Hoge Raad de werknemer tegemoet met de arbeidsrechtelijke omkeringsregel. Die omkeringsregel houdt – kort gezegd – in dat als de werknemer aantoont dat hij (I) bij zijn werk is blootgesteld aan de gevaarzettende situatie (zoals bijvoorbeeld schadelijke stoffen) én dat (II) aannemelijk is dat zijn ziekte daarvan het gevolg kan zijn, dan is de werkgever aansprakelijk.
Wat kan een werkgever hier tegen inbrengen (om aan aansprakelijkheid te ontkomen)?
De werkgever kan aanvoeren dat hij zijn zorgplicht niet heeft geschonden en al die (veiligheids)maatregelen heeft genomen die op dat moment, gelet op de stand van de techniek, redelijkerwijs van hem konden worden verwacht. Ook kan de werkgever aanvoeren dat de (beroeps)ziekte te wijten is aan opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. Tot slot kan de werkgever zich op het standpunt stellen dat de door hem achterwege gelaten maatregelen de schade in redelijkheid niet hadden kunnen voorkomen. Terug naar ons voorbeeld:
zowel de opgedragen schilderwerkzaamheden alsook het bovenmatig roken van sigaretten kunnen de COPD klachten verklaren. Is de werkgever nu aansprakelijk of niet? De Hoge Raad oordeelde in een soortgelijke kwestie dat (gedeeltelijk) sprake kan zijn van eigen schuld, omdat naast de blootstelling aan verf en oplosmiddel ook het rokersgedrag aan de basis kan staan van deze medische klachten bij de schilder. Er is hier dus sprake van een samenloop tussen ziekte voortvloeiende uit de arbeidsomstandigheden enerzijds en uit omstandigheden in de privésfeer anderzijds. In dat geval hoeft de werkgever slechts gedeeltelijk (proportioneel) de schade te voldoen.
Problematiek van ziekte met meerdere oorzaken
Ons voorbeeld legt ook de juridische complexiteit bloot van het multicausale ziektebeeld, zoals bijvoorbeeld stress en daaruit voortkomende burn-out klachten. Het overkomt helaas maar al te veel werknemers die gebukt gaan onder langdurige en veel te hoge werkdruk. Het gevaar van burn-out en zelfs depressieve klachten ligt op de loer en uiteindelijk valt de werknemer uit met – onder meer – spanningsklachten. De werknemer stelt dat zijn medische klachten rechtstreeks samenhangen met de werkomstandigheden en stelt de werkgever aansprakelijk. Maar is de werkgever dit ook? Wat nu als de werkgever – als verweer – inbrengt dat de psychische klachten (mede) veroorzaakt zijn door een slecht huwelijk, een verhuizing, een verbroken vriendschap, of te hoge verwachtingen op het werk?
De Hoge Raad is bij een multicausaal ziektebeeld veel minder bereid om de werknemer in bewijsnood de hand te reiken: het (bewijs)vermoeden dat gezondheidsklachten van de werknemer zijn veroorzaakt door de werkomstandigheden gaat niet op in het geval omtrent de medische klachten en haar oorzaken veel onduidelijkheden bestaan. Er moet een redelijke mate van waarschijnlijkheid zijn ter zake van de relatie tussen de werkomstandigheden en het multicausale ziektebeeld, zoals (bijvoorbeeld) burn-out klachten.
Wat wordt van een werknemer verlangd bij een multicausaal ziektebeeld?
Een werknemer met een multicausaal ziektebeeld die zijn schade op zijn werkgever wil verhalen doet er dan ook verstandig aan zijn klachten aan de werkgever kenbaar te maken, aan de werkgever signalen af te geven, zich te onderwerpen aan een medisch onderzoek door een specialist waardoor de oorzaken van de klachten worden onderzocht en de werkomstandigheden ter plaatse in kaart te brengen.
Kortom: de werknemer die gebukt gaat onder een beroepsziekte en hiervoor zijn werkgever succesvol aansprakelijk wil stellen, wordt enerzijds tegemoet gekomen door de Hoge Raad, maar dient er anderzijds wel rekening mee te houden dat hij/zij nog steeds het nodige aannemelijk dient te maken. De casuïstiek van beroepsziektes laten dan ook – zowel voor werkgever als voor werknemer – een juridisch complex en uitdagend beeld zien.
Meer informatie
Onze Vakgroep Arbeidsrecht staat zowel werkgevers alsook werknemers bij in de volledige afwikkeling van beroepsziektes en gezondheidsklachten die door het werk (kunnen) zijn veroorzaakt.
Wilt u advies of heeft u ondersteuning nodig? Neem dan rechtstreeks contact op met één van onze advocaten Arbeidsrecht. Mail hiervoor naar: bindels@honoreadvocaten.nl, of bel: 030 214 51 50.