Op de werkgever rust een zorgplicht voor de veiligheid van zijn werknemers. De eisen die aan werkgevers worden gesteld om een bedrijfsongeval te voorkomen zijn zeer streng. De werkgeversaansprakelijkheid voor een ongeval op de werkvloer wordt gezien als een van de schoolvoorbeelden van een steeds verdere uitbreiding van de aansprakelijkheid ten gunste van slachtoffers die worden geconfronteerd met letselschade.
Uitgangspunt: werkgever is aansprakelijk voor een bedrijfsongeval
Het aantal voorbeelden is (bijna) onuitputtelijk:
- letsel door het werken met gevaarlijke machines;
- een valpartij van een ladder, trap of steiger;
- mishandeling door een patiënt;
- werken met gevaarlijke en giftige stoffen en gassen;
- een aanrijding door een (hef)truck;
- een laadklep of deur die tegen een medewerker dichtslaat;
- een hand in een (zaag)machine;
- een aanrijding of een verkeersongeval tijdens het werk;
- een teen of voet die verbrijzeld wordt door een vallend voorwerp;
- et cetera, et cetera.
Deze aansprakelijkheid reikt verder dan enkel voor werknemers
Niet alleen werknemers die op basis van een arbeidsovereenkomst slachtoffer worden van een ongeluk worden door de wet beschermd, ook bijvoorbeeld uitzendkrachten, gedetacheerde medewerkers, stagiaires en vrijwilligers kunnen veelal de werkgever, het uitzendbureau, de opdrachtgever of de aannemer met succes aansprakelijk stellen.
Wat moet de werknemer bewijzen?
Volgens artikel 7:658 BW hoeft de werknemer die schade heeft geleden enkel aan te tonen dat hij zijn schade op het werk heeft geleden en in de uitoefening van de werkzaamheden. Het vereiste dat het ongeval zich op het werk heeft voorgedaan wordt zeer ruim – en in het voordeel van de werknemer – uitgelegd. Uit de Arbeidsomstandighedenwet volgt dat hieronder iedere plaats valt die in verband met het verrichten van arbeid wordt gebruikt, zoals bijvoorbeeld bouwterreinen of loslocaties (waar de werkgever niet eens zeggenschap hoeft te hebben). Zelfs de openbare weg kan tot de werkplek worden gerekend wanneer deze wordt gebruikt voor het verrichten van de werkzaamheden, zoals bijvoorbeeld het geval is bij bezorgdiensten van poststukken.
Ook het vereiste dat de werknemer de schade lijdt tijdens de uitvoering van de werkzaamheden wordt bijzonder ruim in de rechtspraak uitgelegd. Ook als de werknemer uit eigen initiatief werkzaamheden naar zich heeft toegetrokken die helemaal niet tot zijn takenpakket behoren en zelfs wanneer de werkgever aangeeft dat bepaalde taken juist expliciet niet tot de werkzaamheden behoren en niet door de werknemer mogen worden uitgevoerd, wordt in de rechtspraak aangenomen dat toch vaststaat dat de schade die werknemer lijdt overkomen is in de uitoefening van zijn werkzaamheden.
Werkgever kan aan aansprakelijkheid ontkomen: lat ligt hoog
Heeft de werkgever dan geen enkele mogelijkheid om aan aansprakelijkheid te ontkomen? Jawel, maar de lat ligt bijzonder hoog. Kort gezegd heeft de werkgever drie mogelijkheden om aansprakelijkheid te ontlopen. Allereerst kan de werkgever aantonen dat hij aan zijn zorgplicht om het bedrijfsongeval te voorkomen heeft voldaan. Daarnaast kan de werkgever proberen te bewijzen dat in het specifieke geval niet uitmaakt dat hij niet heeft voldaan aan zijn zorgplicht omdat ook wanneer wel door de werkgever zou zijn voldaan aan het naleven van de zorgplicht, het ongeval desalniettemin zou zijn voorgevallen. Tot slot kan een werkgever zich op het standpunt stellen dat het ongeval de “eigen schuld” van de werknemer is.
Zorgplicht werkgever
De zorgplicht omvat onder meer de verplichting van een werkgever om aan te tonen dat deze voldoende en afdoende veiligheidsmaatregelen heeft getroffen. Als ondergrens geldt in ieder geval dat de werkgever voldoet aan de (minimum)normen als neergelegd in de Arbeidsomstandighedenregelgeving. In de rechtspraak is echter ook bepaald dat het enkele feit dat een werkgever voldoet aan de Arbeidsomstandighedenregelgeving onvoldoende is om aan aansprakelijkheid te kunnen ontkomen.
Alleen waarschuwen, zelfs wanneer dit herhaaldelijk gebeurt en op een indringende wijze, is vaak evenmin voldoende. In veel gevallen wordt van de werkgever vereist dat hij ook concreet toezicht houdt, voldoende veiligheidsmaatregelen treft en erop toeziet dat de werknemer aan de instructies en geboden veiligheidsmaatregelen ook daadwerkelijk gevolg geeft.
Eigen schuld-verweer biedt werkgever veelal geen soelaas
Een beroep van de werkgever op eigen schuld van de werknemer wordt door de rechter zelden aanvaard. De omstandigheid dat een werknemer onachtzaam, slordig of nonchalant gedrag vertoont is onvoldoende. Zelfs wanneer de werknemer handelt in strijd met uitdrukkelijk gegeven instructies is dit nagenoeg altijd onvoldoende voor een werkgever om met succes het eigenschuldverweer van stal te halen.
Is de werkgever dan feitelijk altijd aansprakelijk? Neen, zeker niet!
Betekent dit nu dat de werkgever altijd aansprakelijk is? Neen, maar vanuit de beschermingsgedachte voor de werknemer – zoals reeds aangegeven – ligt de lat bijzonder hoog. Wel lijkt de grens te zijn bereikt bij zogenoemde huis-, tuin- en keukenongevallen: wanneer sprake is van alledaagse, niet-gevaarlijke situaties. Hiervan is sprake bij feiten van algemene bekendheid waarvoor niet gewaarschuwd hoeft te worden; die an sich geen gevaar opleveren en die zich weliswaar op het werk hebben voorgedaan maar zich evengoed in de huiselijke sfeer hadden kunnen afspelen. In die gevallen kan van de werkgever niet verlangd worden dat deze de werknemer hiervoor waarschuwt of (separate) maatregelen hiervoor treft.
Let wel: wanneer echter een situatie in de kern als gevaarlijk wordt gekwalificeerd staat niet meer voorop of de werkgever de werknemer hiertegen had moeten waarschuwen c.q. of de werknemer dit had moeten weten, maar of de werkgever deze gevaarlijke situatie in de gegeven omstandigheden had kunnen en moeten voorkomen.
Meer informatie
Onze Vakgroep Arbeidsrecht staat zowel werkgevers alsook werknemers bij in de volledige afwikkeling van (noodlottige) bedrijfsongevallen.
Wilt u advies of heeft u ondersteuning nodig? Neem dan rechtstreeks contact op met één van onze advocaten Arbeidsrecht. Mail hiervoor naar: bindels@honoreadvocaten.nl, of bel: 030 214 51 50.